Özellikle ikinci dünya savaşının ardından yükselen bir çizgiyle gelişen havacılık, süreç içerisinde kendi kurumlarını da ortaya çıkardı. Havacılığın gelişiminin sürdürülebilmesi ve hava taşımacılığının daha güvenli hale getirilmesi için önemli çalışmalar yapan kurumlar, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yoğun bir faaliyet yürütüyorlar. Bu yazımızda dünya genelinde havacılık alanında faaliyet gösteren en önemli kurum ve otoriteleri sizler için derledik.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü – ICAO

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü veya tüm dünyada bilinen adıyla ICAO (ing. International Civil Aviation Organization), hava taşımacılığında uluslararası işbirliğini geliştirmek amacıyla 1944 yılında imzalanan Chicago konvansiyonun ardından 4 Nisan 1947’de resmen kuruldu. Günümüzde 193 devlet tarafından desteklenen, Birleşmiş Milletler bünyesinde faaliyet gösteren dev biri kurum haline gelen ICAO, alanında uzman bürokratlardan ve yöneticilerden oluşan büyük bir kadro ve çok sayıda alt kuruluştan oluşuyor. ICAO’nun idari merkezi Kanada’nın Quebec şehrinde olsa da farklı kıtalarda ve ülkelerde çok sayıda ofisi bulunuyor.

ICAO’nun Hedefleri ve Görevleri

Temel hedefi; sivil havacılığın gelişimini sürdürülebilir bir çizgide sağlamak ve bunu dünya geneline yaymak olan ICAO, bunun yanı sıra; uluslararası sivil hava taşımacılığında ülkelere küresel bir forum olarak hizmet vermek, havacılık alanında yeni politikalar ve standartlar geliştirmek, denetimler icra etmek, araştırmalar ve analizler yapmak, havacılık altyapısının genişletilmesine yönelik destekler sunmak gibi çok sayıda görevi icra ediyor.
Diplomatik çalışmaların desteklenmesi, yeni hava taşımacılığı politikalarının geliştirilmesi ve yeni teknolojik gelişmeler paralelinde güncel havacılık standartlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar yapan ICAO, hava taşımacılığına yönelik yeni standartların belirlenmesi süreçlerinde, geniş bir yelpazedeki uluslararası ve ulusal kurumları da karar alma süreçlerine dahil ediyor. Havacılık alanında küresel düzeyde oldukça kapsamlı görevler üstlenen ICAO, ulusal ölçekte ise ülkelerin kendi yaptığı düzenlemelere karışmıyor. Cezai yaptırımlar da uygulamıyor.

ICAO’nun Kurumsal Yapısı:

Asamble

ICAO, tüm üye ülkelerin katıldığı bir asambleye sahip. Bu asamble, en az üç yılda bir kez olacak şekilde toplanıyor. Üye ülkelerin beşte birinden fazlası talep ettiği takdirde, asamble olağandışı olarak da toplantı düzenleyebiliyor. Asamble üyelerinin temel görevleri; icra gücünü elinde tutan konseyin üyelerini seçmek, konsey tarafından düzenlenen raporları inceleyip gerekli eylemleri hayata geçirmek, yine konsey tarafından aktarılan konuları bir karara bağlamak ve konseyin bütçelerini onaylamak. Konseye yetki ve görevleri veren merci olan asamble, kendi verdiği yetkileri konseyden geri de alabiliyor.

Konsey

Örgütün icra merci olarak tanımlanabilecek olan konsey, 3 yılda bir seçiliyor ve 36 üyeden oluşuyor. Konseyin halihazırdaki başkanı ise, 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren 3 yıl boyunca görev yapacak olan Salvatore Sciacchitano. Konsey’in temel görevleri: Asamble’ye yıllık raporlar sunmak, asamblenin talimatlarını yerine getirmek, Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi kapsamında üstlenilen görev ve yükümlülükleri yerine getirmek, ICAO’nun mali yönetimini sağlamak, Hava taşımacılık, Finans, Yasadışı Müdahale, Teknik İşbirliği, İnsan Kaynakları komitelerinin görevlerini belirleyip atamak.

Konsey Üyesi Ülkeler (Ülkeler yaptıkları katılım payına göre gruplara ayrılıyor)

Sekreterlik

ICAO’nun örgüt yapısının içerisinde, başında bir genel sekreter olan sekreterlik birimi de bulunuyor.  ICAO sekreterliği 5 bürodan oluşuyor: Hava Seyrüsefer Bürosu, Hava Taşımacılığı Bürosu, Teknik İşbirliği Bürosu, Hukuk Bürosu ve Dış İlişkiler Bürosu. Bu beş büronun yanı sıra, finans, iç denetim, iletişim, geliştirme konularında sorumlu yöneticiler ve ICAO’nun 7 bölgesel ofisi de doğrudan Genel Sekreter’e rapor veriyor.

Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı – EASA

Avrupa Birliğinin (AB) sivil havacılık emniyeti politikalarını belirleyen ve uygulayan kurum olan Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (ing. European Union Aviation Safety Agency / EASA), Almanya – Köln merkezli olarak 2008 yılındaki kuruldu. 27 tanesi AB üyesi olmak üzere bünyesinde 31 daimi üye ülke bulunan EASA’da, 2021 yılı itibari ile 800’den fazla uzman ve yönetici çalışıyor.

EASA’nın temel görevi: AB içerisinde sivil havacılık için en üst düzeyde emniyet ve çevre koruma standartlarını düzenleyip bu kapsamda yeni kuralları ve ilgili mevzuatı belirlemek. Havacılık alanında kendi belirlediği standartların ve kuralların denetimini de yine kendisi yapan kuruluş, bu kapsamda ihtiyaç duyulan teknik uzmanlık, eğitim ve araştırma desteğini sağlıyor. EASA, uçakların yanı sıra motor ve motor parçalarının sertifikasyonu ile pilot lisanslarının verilmesinde ulusal kurumlarla beraber çalışıyor. Dünya genelindeki uçak tasarım firmaları ile AB dışındaki ülkelerin havacılık alanında faaliyet gösteren üretim ve bakım kuruluşlarına da yine EASA tarafından onay veriliyor.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü – SHGM

Türkiye’de sivil havacılığı düzenleyen ve denetleyen kurum olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)’nin geçmişi 1954 yılına dayanıyor. ICAO’nun kurucu üyeleri arasında yer alan SHGM, Avrupa Sivil Havacılık Konferansı – (ing. European Civil Aviation Conference – ECAC)’ın ve Avrupa Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı EUROCONTROL’un da üyeleri arasında bulunuyor. Kurum, temel görevleri olan düzenleme ve denetlemenin yanı sıra, geliştirdiği projeler ile de havacılık sektöre büyümesine doğrudan katkı sağlıyor.

SHGM’nin Kuruluşu ve Tarihçesi

Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı, dünyada sivil havacılığın gelişimi ve havacılık teknolojisinde yaşanan gelişmelere paralel olarak; ulusal çıkarların korunması ve uluslararası ilişkilerin düzenli bir şekilde yürütülmesi ile denetlenmesi için 1954 yılında Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kuruldu. 1987 yılına gelindiğinde günümüzde kullanılan haliyle, “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü” adını alan kurum, çağdaş koşullara uygun olacak şekilde yeniden teşkilatlandırıldı. 18 Kasım 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile mali bakımda özerk bir yapıya kavuşan kurum, halihazırdaki yönetim yapısına kavuştu.

Müşterek Havacılık Otoriteleri Eğitim Teşkilatı – JAA TO

Merkezi Hollanda’da bulunan JAA TO (ing.: Joint Aviation Authorities Training Organisation), Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (European Civil Aviation Conference / ECAC)’nın bünyesinde faaliyet gösteriyor. 50 yıllık bir geçmişe sahip olan kuruluş, hava taşımacılığı sektörünü kapsayan düzenlemeler yönelik havacılık sanayine ve resmi yetkililere eğitimler veriyor. Aynı zamanda JAA TO, ICAO tarafından da resmi olarak tanınan AB sınırları içerisindeki tek Avrupa Eğitim Mükemmeliyet Merkezi (European Training Center of Excellence / TCE) ünvanına sahip olmanın yanı sıra EASA Sanal Akademisi’nin de önde gelen üyelerinden. Havacılık alanında danışmanlık hizmeti de veren kurum; emniyet, güvenlik, insansız hava araçları ve yönetim konularıyla ilgili olarak her yıl 300’den fazla eğitim düzenliyor.

Federal Havacılık İdaresi – FAA

ABD’nin resmi sivil hava taşımacılığı kuruluşu olan FAA (ing.: Federal Aviation Administration), havacılık emniyeti alanında dünyadaki en eski ve en önemli kurumlardan biri olma özelliğini taşıyor. Resmi olarak 1958 yılında kurulsa da geçmişi yirmili yılların ikinci yarısına kadar uzunan köklü bir kuruluş olan FAA, temel görevini; en etkin ve emniyetli havacılık sistemini, dünya genelinde sağlamak olarak tanımlıyor. Bu kapsamda yaptırım yetkisi de bulunan FAA, para cezaları ve sertifikasyona yönelik yaptırımlar başta olmak üzere yasal yetkilerle donanmış durumda.

FAA’ın üstlendiği sorumluluklar:

●Sivil havacılık emniyetinin arttırılması amacıyla gerekli düzenlemelerin yapılması. FAA bu kapsamda; hava araçlarının üretimi, işletilmesi ve bakımına yönelik düzenlemeleri ve standartları / ölçütleri belirlemenin yanı sıra havalimanlarının ve uçuş personelinin sertifikasyonunu da sağlıyor.

● Yeni havacılık teknolojilerinin ve sivil alandaki yeniliklerin desteklenmesi. Seyrüsefer için kullanılan elektronik destek araçlarının üretimi ve bu sistemlerin uçaklara yerleştirilmesi, yine FAA’nın önemli görevleri arasında. Elektronik uçuş sistemlerinin bakımı, işletilmesi ve kalite kontrolünün yanında, havacılıkta kullanılan tüm seyrüsefer, hava trafik kontrolü, ses ve veri iletim / aktarım (muhabere) sistemleri ile radarlar, bilgisayarlar, çok işlevli göstergeler / ekranlar gibi önemli bileşenlerin idamesini de FAA yapıyor.

● Hem askeri, hem de sivil uçaklar için hava trafik kontrolü ve seyrüsefer sistemlerinin geliştirilmesi ve işletilmesi. Hava trafik kurallarını geliştiren ve belirleyen FAA, hava trafiğini de fiilen kontrol ediyor. Kurum, bu amaçla; havalimanlarındaki kontrol kuleleri, hava trafiği kontrol merkezleri ve uçuş hizmeti sağlayan istasyonlardan oluşan oldukça kapsamlı bir ağı işletiyor.

● ABD’nin Ulusal Hava Sahası Sistemi (ing. National Airspace System – NAS) ve sivil havacılık kapsamındaki AR-GE faaliyetlerinin yürütülmesi.

● Sivil havacılık kaynaklı çevre ve ses kirliliğinin azaltılmasına yönelik projeler hazırlanması ve yürütülmesi.

● Ticari uzay taşımacılığını kapsayan düzenlemelerin ABD sınırları içerisinde yapılması. ABD’de son dönemde adını sıkça duyduğumuz Space-X ve Blue Origin gibi uzay taşımacılığı yapan özel firmaların fırlatma tesislerinin ve her türlü yükün uzaya gönderilmesiyle bağlantılı lisanslarını FAA veriyor.