Havaalanlarında uçakların inip kalktığı pistlerin neden sadece belli açılarda ve yönlerde olduğunu düşündünüz mü? Bir havalimanını baştan sona tasarlamak, çok sayıda değişkenin etkili olduğu ciddi bir mühendislik çabasını gerektiriyor. Havalimanının en temel ve önemli bileşenlerinden biri olan pistlerin inşası öncesinde yerinin, sayısının, uzunluğunun ve yerleşiminin belirlenmesi, havacılık alanındaki yetkili kurumların belirlediği koşullar hesaba katılarak yapılıyor.

Pistlerin Yerinin, Sayısının ve Uzunluğunun Belirlenmesinde Etkili Olan Koşullar:
● Hava-Meteorolojik koşullar, rüzgarın dağılımı ve sis oluşumu. Özellikle ana pistin yönü, diğer etkenlerin uygunluğu ölçüsüde, hakim rüzgar yönünde düzenlenmesi gerekiyor. İstanbul Havalimanı’nın kullanıma girmesinden sonra gündeme gelen hakim rüzgarın yönü konusu, pist inşasında meteorolojik koşulların titizlikle hesaplanmasının önemini vurgulayan bir örnek olarak karşımızda duruyor.

● Havaalanı sahasının ve çevresinin topoğrafyası. Tüm pistlerin yönü belirlenirken, yaklaşma ve kalkış sahalarının önünde engeller bulunmaması oldukça önemli. Pistin yönü ise, uçağın kalabalık bölge ve sahalara yönlendirilmeyeceği bir şekilde düzenlenmeli.

● Hava trafiğinin türü, yoğunluğu ve hava trafik kontrolünün özellikleri. Pistlerin sayısı, hava trafiğinin en yoğun dönemler dikkate alınarak belirleniyor. Bir saat içerisinde gerçekleşen uçak iniş ve kalkışları ile uçak tipleri göz önünde bulundurulduğunda, pist sayısının hava trafiği talebini karşılamak için yeterli olmasının sağlanması gerekiyor.

● Piste inecek uçakların performans özellikleri. Uçak tiplerinin iniş ve kalkış mesafeleri farklılık gösterdiğinden, özellikle pistin uzunluğu, bu etkenle doğrudan bağlantılı.

● Gürültü başta olmak üzere çevresel koşullar. Pistin konumunun ve hizasının bölgedeki yaban hayatına ve genel ekolojik dengesine olan etkisi, dikkate alınması gereken etkenler arasında. Yine bu konudaki bir başka husus da, çevredeki gürültüye duyarlı yerleşim bölgelerinin varlığı.

Yukarıda geçen tüm koşullar ve daha bir çok ayrıntı dikkate alındıktan sonra geriye pistin türüne ve sayısına karar vermek kalıyor. İhtiyaca ve koşullara göre tek bir pist yeterli olabilirken, büyük havalimanlarında birbiriyle belirli açılarla kesişen veya birbirine paralel çok sayıda pist inşa edilebiliyor.

Kaç Çeşit Pist Yüzeyi Var?
Pistler inşa edildikleri malzemeye göre; yumuşak ve kaplama zeminli pist olarak ikiye ayrılıyor. Uçakların kalkış ve iniş gerçekleştirdikleri yüzeyin sertleştirilmiş hiç bir malzeme ile sabitlenmediği zemin, yumuşak pist olarak adlandırılıyor. Pist inşasının ve idamesinin çok zor olduğu yerlerde yumuşak pist uygulamasına sık olarak başvurulabiliyor. Sıkıştırılmış kum, çakıl, toprak yüzeyler, eski göl yatakları, özel olarak çimlendirilmiş sahalar, hatta kutup bölgelerindeki kar ve buzla kaplı alanlar yumuşak pist kategorisinin içinde. Yüzeyleri sabit olmadığı için zamanla şekil değiştiren ve “kirli” kabul edilen bu tip pistlere yapılan kalkış ve inişler, özel eğitim gerektirdiği gibi, tehlikeli durumlara da yol açabiliyor.

Havaalanı Pisti İnşasında Hangi Malzemeler Kullanılıyor?
Hepimizin alışkın olduğu ve sivil hava taşımacığında kullanılan büyük yolcu uçaklarına uygun olarak inşa edilen sert zeminli, yüksek emniyetli ve uzun ömürlü pistlerin tamamı kaplamalı pist olarak tanımlanıyor. Düzgün, pürüzsüz ve dayanıklı yapıda olan bu tip pistlerin inşasında asfalt ve beton yaygın olarak tercih edilse de, bazı durumlarda mukavemeti arttırması için metal katmanlar da kullanılabiliyor. Yüzeyleri buzlanma, kar yağışı ve yağış şartlarında tehlikeli durumlara yol açabilse de, normal koşullarda oldukça emniyetli olan bu tip pistlerin bakımı, idamesi ve onarımı da bir o kadar pahalı ve zor. Üzerinde yabancı ve istenmeyen cisimler, çatlak, eğim, göçük ve kabartı bulunmayan, kaplaması (nemli dahi olsa), uçağın performans belgesinde gösterilmiş fren değerlerini karşılayan kaplamalı pistlere ise “temiz pist” adı veriliyor. Bir pistin temiz kabul edilebilmesi için; üzerindeki su, çamur, kar ve buz miktarlarının havacılık kuralları ve mevzuatı çerçevesinde izin verilen değerlerin altında olması gerekiyor.